गुढी पाडवा: मराठी नववर्ष

गुढी पाडवा हा मराठी लोकांसाठी नवीन वर्षाची सुरुवात आहे. हा सण चैत्र महिन्याच्या पहिल्या दिवशी साजरा केला जातो, जो साधारणपणे मार्च किंवा एप्रिलमध्ये येतो. 2025 मध्ये गुढी पाडवा रविवार, 30 मार्च रोजी आहे.

गुढी पाडव्याचे महत्त्व:

• नवीन वर्षाची सुरुवात: गुढी पाडवा हा मराठी आणि कोंकणी लोकांसाठी हिंदू पंचांगानुसार नवीन वर्षाची सुरुवात मानला जातो.
• वसंत ऋतूचे आगमन: हा सण वसंत ऋतूच्या आगमनाचे आणि रब्बी पिकांच्या कापणीचा आनंद व्यक्त करतो, जो नवीन सुरुवात आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे.
• पौराणिक संबंध:
  • असे मानले जाते की या दिवशी ब्रह्मदेवाने विश्वाची आणि वेळेची निर्मिती केली.
  • काहींच्या मते, याच दिवशी भगवान राम रावणावर विजय मिळवून अयोध्येला परतले.
• ऐतिहासिक महत्त्व: महाराष्ट्रात हा दिवस छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या विजयांशी देखील जोडला जातो.

गुढी पाडव्याच्या परंपरा आणि उत्सव:

• गुढी उभारणे: हा सर्वात महत्त्वाचा विधी आहे. "गुढी" म्हणजे एका बांबूच्या काठीला रेशमी कापड ( सहसा पिवळा, केशरी किंवा हिरवा ), लिंबाची पाने, आंब्याची पाने, फुलांची माळ बांधून त्यावर चांदी किंवा तांब्याचा लोटा ( कळश ) पालथा ठेवला जातो. ही गुढी घराच्या बाहेर, शक्यतो मुख्य दरवाजाच्या उजव्या बाजूला किंवा टेरेसवर उभारली जाते. ती विजय, समृद्धी आणि भाग्याचे प्रतीक आहे.
• रांगोळी: घराच्या दारासमोर रंगीबेरंगी रांगोळ्या काढल्या जातात, ज्या पाहुण्यांचे स्वागत करतात आणि आनंद व समृद्धी दर्शवतात.
• पूजा आणि विधी: कुटुंबे विशेष पूजा करतात, ज्यात बहुतेक वेळा भगवान ब्रह्मा आणि विष्णू यांची प्रार्थना केली जाते आणि नवीन वर्षासाठी आशीर्वाद मागितला जातो.
• पारंपरिक भोजन: या दिवशी खास पदार्थ बनवले जातात, जसे की:
  • पुरण पोळी: डाळ आणि गूळ भरलेली गोड चपाती.
  • श्रीखंड: दही आणि साखरेपासून बनवलेला गोड पदार्थ.
  • कडुनिंबाची पाने आणि गूळ एकत्र करून खाल्ले जाते, जे जीवनातील सुख-दुःखाचे प्रतीक आहे.
• नवीन कपडे: लोक नवीन पारंपरिक कपडे परिधान करतात. स्त्रिया विशेषतः सुंदर साड्या आणि पुरुष धोती किंवा कुर्ता-पायजामा घालतात.
• सामुदायिक उत्सव: काही ठिकाणी मिरवणुका आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात, ज्यात संगीत आणि नृत्याचा समावेश असतो.

गुढी पाडवा हा नवीनता, आशा आणि कुटुंबासोबत व मित्रांसोबत नवीन सुरुवात करण्याचा सण आहे.